پولیپ بینی چیست و از کجا بفهمیم پولیپ داریم؟

دکتر! من پولیپ دارم؟! این سوالی است که تعداد زیادی از مراجعه کننده‌های مطب جراح بینی از دکتر می‌پرسند. به همین دلیل در این مقاله، نگاهی عمیق به ماجرای پولیپ بینی می‌اندازیم، روش‌های تشخیص آن را توضیح می‌دهیم، از روش‌های مختلف درمان آن برایتان می‌گوییم، تکلیف مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از ابتلا به آن را روشن می‌کنیم و به چند پرسش پُرتکرار در مورد بینی و پولیپ آن جواب می‌دهیم.

اگر احساس می‌کنید که بینی شما هم پولیپ دارد، حتما تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

پولیپ بینی دقیقا چیست؟

اجازه بدهید از کمی عقب‌تر قصه پولیپها را برایتان تعریف کنیم تا دقیقا متوجه شوید که ماجرا از کجا آب می‌خورد. در بینی، لایه بسیار مرطوبی به نام «مخاط» وجود دارد. این لایه حکم دستگاه رطوبت‌ساز را برای ناحیه تنفسی ما بازی می‌کند و باعث می‌شود هوایی که در این بخش جریان دارد از خشکی درآمده و مرطوب شود. تا اینجای کار، همه‌چیز گل و بلبل است.

موضوع از جایی بیخ پیدا می‌کند که این لایه مخاطی به دلیل حساسیت، عفونت و … دچار التهاب و قرمزی می‌شود. نتیجه این ماجرا به وجود آمدن مایعی می‌شود که در گذر زمان با یک لایه نازک به شکل خوشه‌های انگور در حفره‌های بینی رشد می‌کند. به این کیسه‌های پر از مایع و آویزان «پولیپ بینی» یا «Nasal polyps» می‌گویند. وقتی این کیسه‌ها بیش از اندازه بزرگ شوند می‌توانند مسیر حرکت هوا در بینی را مسدود کنند.

از کجا بفهمیم پولیپ بینی داریم؟

ایجاد و بزرگ شدن پولیپ‌ها درون بینی، کاملا بدون درد هستند. چون اصلا عصب ندارند و بی‌ سروصدا در حفره‌های بینی رشد می‌کنند. به همین دلیل شما تا زمانی که حفره بینی‌تان به دلیل بزرگ شدن آن ها کیپ نشود و با عوارضشان روبه‌رو نشوید، اصلا متوجه این مورد نمی‌شوید. با این وجود چندین علامت هشدار وجود دارند که می‌توانند حضور پولیپ‌ها در بینی‌تان را به اطلاعتان برسانند؛ مثلا:

• احساس گرفتگی در بینی
• آبریزش بینی مداوم
• ترشح بیش از اندازه مخاط بینی و وجود خلط همیشگی در گلو
• کم شدن حس بویایی
• ضعیف شدن حس چشایی
• خروپف کردن
• در موارد شدید، احساس خفگی در خواب
• احساس فشار مداوم در بخش‌های اطراف بینی و صورت مثل پیشانی و گونه‌ها
• احساس درد در دندان‌های فک بالا بدون خرابی یا پوسیدگی آنها
• خونریزی‌های پی در پی از بینی
• احساس خشکی در دهان به دلیل تنفس از دهان
• احساس خارش در بینی و اطراف چشم‌ها
• عفونت‌های پی در پی در سینوس‌ها

پزشک چطور وجود پولیپ در بینی را تشخیص می‌دهد؟

پزشک متخصص گوش و حلق و بینی از روش‌های مختلفی برای تشخیص وجود پولیپ در بینی شما استفاده می‌کند؛ مثلا:

• سوال از شما برای با خبر شدن از علائم وجود پولیپ

کمی قبل در مورد علائمی که وجود پولیپها در بینی را به ما هشدار می‌دهند برایتان توضیح دادیم. وقتی به پزشک سر می‌زنید او در مورد وجود این علائم، سابقه وجود این بیماری در خانواده‌تان، سابقه ابتلا به آلرژی و .. از شما سوال‌هایی می‌کند تا بتواند بهتر این موضوع را تشخیص دهد.

• بررسی فیزیکی وجود پولیپ

در گام اول بررسی فیزیکی، پزشک با استفاده از چراغ و ابزار، داخل بینی شما را بررسی می‌کند تا پولیپ هایی که بزرگ یا در نزدیکی سوراخ بینی وجود دارند را ببیند.

• آندوسکوپی بینی

اگر پزشک بخواهد برای تشخیص دقیق اندازه و محل قرارگیری پولیپ ها از روش دقیق‌تری استفاده کند، به سراغ آندوسکوپی بینی می‌رود.

• نمونه‌گیری و ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه

این امکان وجود دارد که پزشک برای آنکه خیالش از نوع این جنس آن‌ها راحت شود و مطمئن شود که بیماری سخت‌تری شما را تهدید نمی‌کند از آنها نمونه‌گیری کرده و نمونه‌ها را به آزمایشگاه بفرستد. البته در این مورد هم نیازی به نگرانی نیست و انجام این کار از سوی پزشک شما حرفه‌ای بودن او را نشان می‌دهد نه اینکه حتما خطری شما را تهدید می‌کند. پس خیالتان راحت باشد.

• ام آر آی یا سی تی اسکن

انجام تصویربرداری «CT scan» و «MRI» دست پزشک را برای بررسی عمیق‌تر حفره‌های سینوسی و ناحیه بینی باز می‌گذارد و وضعیتشان را به او نشان می‌دهد.

پزشک بعد از کمک گرفتن از روش‌های بالا و اندازه‌گیری دقیق محل و اندازه پولیپها، روش درمانی مناسب را به شما پیشنهاد می‌دهد.

نگاهی به علایم و روش‌های تشخیص پولیپ بینی

حالا که با چیستی پولیپ بینی آشنا شدیم می‌خواهیم سراغی از علت‌های ایجاد آن و روش‌هایی که می‌توان به تشخیص درستی برسیم بگیریم.

علل ابتلا به پولیپ بینی چیستند؟

پولیپ بینی به دلیل‌های مختلفی ایجاد می‌شود. برخی از آنها قابل پیشگیری و برخی دیگر غیر قابل پیشگیری هستند. بیایید نگاهی به این موارد بیندازیم:

• وراثت

موارد ژنتیکی می‌توانند به عنوان یکی از دلیل‌های ایجاد این مشکل، آن هم از نوع سمجش باشند! اگر دلیل ایجاد آن ارثی باشد، فرد در طول زندگی خود مدام با بزرگ شدن پولیپها و التهاب در مخاط بینی روبه‌رو می‌شود.

• عفونت‌های سینوسی
• طیف گسترده‌ای از حساسیت‌ها

مثلا حساسیت به داروهای استروئیدی مانند «آسپیرین» یا «ایبوپروفن»، حساسیت به گرده‌ها، قارچ‌های موجود در هوا، غبار، میوه‌های فصلی حساسیت‌زا و …

• اختلال یا ضعف در سیستم ایمنی بدن
• التهاب مزمن در مخاط بینی
• خشکی و سرمای هوا در پاییز و زمستان
• فیبروز کیستیک

این گزینه، نوعی اختلال ژنتیکی است که باعث غلیظ شدن مخاط در بدن می‌شود.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند؟

در حالت کلی، بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود و کودکان کمتر با آن درگیر می‌شوند. اگر بخواهیم سن حدودی برای آن در نظر بگیریم، معمولا افراد بالای 20 سال به پولیپ بینی دچار می‌شوند؛ اما این احتمال هم وجود دارد و با توجه به شرایط فرد، در هر سنی برای او رخ دهد. به ویژه اگر کودک یا نوجوان مورد نظر ما از نظر ژنتیکی مستعد ایجاد این مشکل باشند یا حساسیت‌های شدیدی را تجربه کرده باشد.

بیشتر از سن و سال این «علت‌ها» هستند که پولیپ بینی را به وجود می‌آورند؛ مثلا آلرژی‌ها، التهاب‌های مزمن، محل زندگی به ویژه اگر آلودگی هوای زیادی وجود داشته باشد، وراثت و اختلا‌ل‌های ژنتیکی.

آیا جلوگیری از ابتلا به پولیپ بینی ممکن است؟

در حالت کلی نمی‌توان به صورت 100 درصد از ایجاد پولیپ بینی جلوگیری کرد. به ویژه اگر این موضوع زمینه ژنتیکی و وراثتی داشته باشد؛ اما باز هم دستمان خالی نیست و می‌توانیم به چند راهکار که در کاهش ایجاد آن‌ها نقش دارند اشاره کنیم:

• کنترل آلرژی‌ها را در دست بگیرید

آلرژی یکی از اصلی‌ترین‌ دلیل‌های ابتلا به این بیماری است. به همین دلیل اگر زمینه ایجاد و افزایش آلرژی را در خودتان سراغ دارید حتما به یک متخصص آلرژی سر بزنید تا بتوانید با کنترل بیشتر این موضوع، احتمال بروز پولیپ را به حداقل برسانید.

• پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های مزمن

عفونت‌ها باعث ایجاد التهاب و کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن می‌شوند. بنابراین هر تلاشی که برای جلوگیری از ابتلا به انواع عفونت‌های مزمن انجام دهید می‌تواند نقش مستقیمی در کاهش ابتلا به پولیپ بینی داشته باشد.

• تلاش برای تمیز نگه داشتن محیط زندگی و هوا

نهایت تلاش خود را به کار بگیرید تا محیط زندگی خودتان را تمیز و آلودگی‌های هوا را به حداقل برسانید. می‌توانید از فیلترها هوا در خانه و محیط کارتان استفاده کنید، سیستم‌های تهویه مطبوع را بهینه کنید و محیط زندگی‌تان را به صورت منظم تمیز کنید.

• ترک سیگار و قلیان

سیگار و قلیان کشیدن یا حتی در معرض این دودها قرار گرفتن می‌تواند به راحتی، سیستم تنفسی‌تان را دچار التهاب کرده و به دنبال آن شما را با بیماری درگیر کند.

• ورزش منظم و داشتن تغذیه سالم

داشتن برنامه غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدنتان کمک کند. به دنبال این ماجرا به این راحتی‌ها بدنتان دچار عفونت و التهاب نمی‌شود و فاصله‌تان با پولیپ بینی افزایش پیدا می‌کند.

• مدیریت استرس

استرس، یک تنه می‌تواند هم سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و هم باعث ترشحات اضافی در بدنم شود. به همین دلیل این بسیار مهم است که بتوانید استرس اضافی خود را با «مدیتیشن»، «یوگا»، «تنفس اصولی» و «روی آوردن به مواد غذایی سالم و ارگانیک» مدیریت کنید.

درمان پولیپ بینی چگونه است؟

این بیماری معمولا با استفاده از ترکیب روش‌های دارویی و جراحی، بسته به وضعیت فرد، درمان می‌شود. در ادامه نگاهی به درمان‌های دارویی، درمان جراحی و درمان ترکیبی می‌اندازیم.

 

درمان دارویی پولیپ بینی

راه اول: استفاده از آنتی ‌هیستامین‌ها و داروهای ضد التهاب

پزشک با تجویز آنتی هیستامین‌ها به دنبال کاهش علائم آلرژیک در بدن شما است. چون وقتی عوارض ابتلا به آلرژی در بدن کم شوند و التهاب‌ها فروکش کنند علائم آن هم کم می‌شوند.

راه دوم: استفاده از محلول‌ها و پاک کننده‌های بینی

تمیز و ضد عفونی کردن مجاری تنفسی با اسپری‌های بینی به ویژه آنهایی که پایه گیاهی دارند و حتی محلول آب و نمک (البته با درصد نمک اندک) می‌تواند باعث کاهش علائم پولیپ بینی شود.

راه سوم: استفاده از داروهای استروئیدی

پزشک انواعی از شکل‌های داروهای استروئیدی را به صورت اسپری، خوراکی و تزریقی برایتان تجویز می‌کند. البته از آنجا که مصرف این داروها عوارض بسیار زیادی دارند نمی‌توان بیش از تقریبا 10 روز یا یک هفته از آنها استفاده کرد. اگر علائم آن با این داروها هم کمتر نشوند راه نهایی، جراحی و خارج کردن پولیپها از مجاری بینی است.

درمان پولیپ بینی با جراحی

جراحی به عنوان راه‌حلی جدی‌تر با اثری عمیق‌تر در نظر گرفته می‌شود. در این مورد هم روش‌های مختلفی برای جراحی وجود دارند که پزشک، بسته به شرایط ویژه شما یکی از آنها را برایتان در نظر می‌گیرد. با این وجود، بد نیست ما هم نگاهی به روش‌های مختلف جراحی داشته باشیم و با آنها آشناتر شویم:

روش اول: جراحی آندوسکوپیک

این جراحی با استفاده از دستگاه آندوسکوپی انجام می‌شود و در طول آن پزشک با کمک نور و دوربین کوچکی که به حفره بینی می‌فرستد پولیپها را شناسایی کرده و آنها را از بینی شما خارج می‌کند. جراحی آندوسکوپیک سینوس، روشی با تهاجم کم به شمار می‌رود و شما بعد از انجام این جراحی سرپایی، خیلی زودتر بهبود پیدا می‌کنید. چون هیچ برشی روی بینی شما ایجاد نمی‌شود.

روش دوم: جراحی سینوس تومی

در روش جراحی «سینوس تومی» دست جراح برای تخلیه سینوس‌ها و مجاری تنفسی از پولیپها بازتر است.

روش سوم: جراحی بالون سینوپلاستی

این روش، شباهت زیادی به روش «جراحی آندوسکوپیک» دارد. چون در آن هم پزشک بدون ایجاد برش روی بینی و با فرستادن یک بالن میلیمتری درون حفره بینی به تمیز کردن سینوس‌ها مشغول می‌شود.

روش چهارم: جراحی باز

اگر پولیپهای بینی خیلی بزرگ باشند و باعث تغییر شکل استخوان‌های صورت شده باشند یا تورم بیش از اندازه‌ای را ایجاد کرده باشند، پزشک از روش جراحی برای تخلیه و ترمیم بخش‌های آسیب‌ دیده استفاده می‌کند.

پولیپ بینی چه عوارضی دارد؟

اگر این بیماری درمان نشود یا درمان آن را عقب بیندازید عوارض جدی برایتان به دنبال خواهد داشت؛ مثلا:

• دست و پنجه نرم کردن با مشکلات تنفسی

پولیپ بینی اگر به موقع درمان نشود می‌تواند تمام مسیر حفره‌ بینی را کیپ کند. به این ترتیب، شما با طیف وسیعی از مشکلات تنفسی مثل «آپنه در خواب»، «تنفس سخت و عذاب آور»، «خشکی دهان»، «صدای تو دماغی» و … تنها می‌مانید!

• درگیری با عفونت‌های تمام نشدنی

همزمان با تنگ شدن مجاری تنفسی، عفونت‌ها راه خود را برای درگیر کردن این بخش‌ها باز می‌کنند. به این ترتیب، شما با گلو درد، خونریزی در بینی، سرفه، تب و حتی عفونت‌های پی در پی گوش روبه‌رو خواهید شد.

• کم شدن حس بویایی و چشایی

بینی شما نه تنها نقش شنیدن بوها را بر عهده دارد بلکه روی درک چشایی شما هم تاثیر مستقیم می‌گذارد. اگر مسیر بینی به وسیله پولیپها مسدود شود، با کاهش حس بویایی و چشایی روبه‌رو می‌شوید. برخی از بیماران که خیلی دیر برای درمان آن اقدام می‌کنند حتی بعد از درمان و حذف پولیپها هم حس بویایی خود را به دست نمی‌آوردند. بنابراین، درمان را اصلا پشت گوش نیندازید.

• مشکلات در بینایی

در موارد نادر، پولیپها می‌توانند به استخوان‌های بینی را آسیب برسانند و باعث تغییر شکل چشم و حتی فشار به آن شوند. در این صورت، حتی ممکن است با کاهش قدرت بینایی روبه‌رو شوید.

• کاهش کیفیت زندگی

وجود پولیپها یعنی هر روز کنار آمدن با علائم آن مثل آبریزش بینی، عفونت‌های مجاری تنفسی، گوش و گلو، خستگی، استرس و در طولانی مدت حتی افسردگی و کاهش فعالیت‌های بدنی.

مراقبت‌‌های بعد از جراحی پولیپ بینی چیستند؟

برای به دست آوردن بهترین نتیجه از عمل باید مراقبت‌های لازم بعد از عمل را انجام دهید. این کارها فرایند بهبود شما را سریع‌تر می‌کنند. از این دست مراقبت‌های اصولی بعد از جراحی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• از مناطق آلوده و آلرژی‌زا دور شوید

آلرژی، یکی از اصلی‌ترین علت‌های ابتلا به پولیپ بینی است. با این حساب، دور نگه داشتن خودتان بعد از عمل از مواد آلرژی‌زا یکی از اولین کارهایی است که باید برای بهبود سریع‌تر و کاهش احتمال بازگشت پولیپها انجام دهید.

• تا دو هفته سمت سیگار و قلیان نروید

مصرف سیگار می‌تواند با تنگ کردن رگ‌های بینی، حرکت خون و اکسیژن را در منطقه جراحی شده کُند کرده و روند بهبود شما را بسیار طولانی کند. از طرفی، مصرف سیگار با ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن، خطر ابتلا به عفونت‌ها و التهاب را بسیار بالا می‌برد.

• ورزش نکنید

تا زمانی که بهبودی کامل پیدا نکردید و هنوز در دوران نقاهت بعد از عمل هستید از انجام ورزش‌هایی که سنگین هستند، نیاز به خم شدن و بلند کردن وزنه دارند و در نهایت، باعث ایجاد فشار روی بینی می‌شوند پرهیز کنید.

• بینی خود را مرتب شستشو دهید

پزشکان توصیه می‌کنند که بعد از انجام جراحی حتما مرتب بینی خود را با استفاده از سرم شستشو تمیز نگه دارید. این کار با مرطوب و تمیز نگه داشتن دیواره‌های بینی از ایجاد زخم، خشک شدن و خونریزی آن جلوگیری می‌کند.

• داروهای خود را سر وقت مصرف کنید

• موقع خوابیدن سرتان را بالاتر از بدنتان بگیرید تا در خواب دچار خونریزی بینی نشوید

• کمپرس سرد را فراموش نکنید

استفاده از کمپرس سرد باعث کم شدن کبودی‌های احتمالی بعد از عمل بینی و جلوگیری از خونریزی می‌شود.

• دور سونا و دوش آب گرم را خط بکشید

حداقل تا دو هفته بعد از عمل، دوش آب گرم نگیرید، شنا نکرده و از رفتن به سونا پرهیز کنید.

پاسخ به چند پرسش پر تکرار در مورد پولیپ بینی

در ادامه، پر تکرارترین پرسش‌ها در مورد پولیپ بینی را برایتان آورده‌ایم. نگاهی به موارد زیر بیندازید. شاید پرسش نپرسیده شما هم در میان آنها باشد:

• کدام بیماری‌ها می‌توانند پولیپ بینی را ایجاد کنند؟

تمام بیماری‌ها و مشکلاتی که زمینه‌ التهاب در بدن را به وجود بیاورند، می‌توانند نقشی در التهاب مخاط بینی و به وجود آمدن پولیپها داشته باشند؛ مثلا انواع آلرژی‌ها، آسم، عفونت‌های تنفسی مزمن، بیماری‌های التهابی، ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن و … .

• آیا می‌توان هم زمان عمل پولیپ و زیبایی بینی را با هم انجام داد؟

بله. پزشک می‌تواند عمل خارج کردن پولیپهای بینی و زیبایی را با هم انجام دهد و شما بعد از انجام این عمل، هم بتوانید راحت‌تر نفس بکشید و هم از زیبایی ظاهر بینی‌تان لذت ببرید.

• آیا پولیپ بینی امکان بازگشت دارد؟

بله. اگر شما از نظر وراثتی و ژنتیکی مستعد مبتلا شدن به این بیماری باشید یا محل زندگی شما سرشار از محرک‌های آلرژی باشد، این احتمال وجود دارد که دوباره برگردد.

همین امروز دست به کار شوید

اگر حدس می‌زنید که شما هم به پولیپ بینی دچار شده‌اید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی سر بزنید و برای تشخیص نهایی و درمان از او کمک بگیرید. یادتان باشد که پشت گوش انداختن درمان آن، عوارض ناخوشایندی دارد که می‌توانید با درمان درست و به موقع، از بروزشان جلوگیری کنید.